Het oorlogsverleden van de Duitse WO II bunkers op het grondgebied Mariakerke en Wondelgem

Citadelpark Gent

Buskruitfabriek Cooppal Wetteren

Vliegvelden WO I Regio Gent

WO I Munitiepark Kwatrecht

De Dodendraad

De Hollandstellung - Duitse WO I bunkerlinie

Reichsschüle Flandern - SS-School Kwatrecht

Duitse Atlantic Wall Radarpost - Goldammer

WOI en II Munitiedepot De Ghellinck Zwijnaarde

Duitse gangen onder centrum Gent WOII

Publieke WOII Schuilplaatsen Groot Gent

Het Fort van Eben Emael

KW-linie

WO I - Kwatrecht - Melle

18 daagse veldtocht gekoppeld aan TPG

Neergestorte B17 te Kwatrecht 19-09-1944

De bevrijding WO II van de regio rond TPG

Details van de legers:

Gesneuveldenlijsten:

Contact en onbeantwoorde vragen

Media-aandacht

Copyright

Links

Vestingsbouw directe omgeving Gent.

Beschrijving en localiseren verschillende gekende structuren.

Het oorlogsverleden koppelbaar aan deze Duitse WO II structuren op grondgebied Mariakerke - Wondelgem

De periode voor de bevrijding van Mariakerke en Wondelgem (begin september 1944) was de zone noordelijk van Gent bezet door het Duitse 1018 Infanterieregiment. Dit was een samenraapsel van heel wat op de dool geraakte Duitse troepen, veel door de Duitsers ingelijfde Poolse soldaten (door de bezetting van Polen werden deze verplicht dienst te nemen in het Duitse leger) en een strenge leiding van een aantal heftige achtergebleven SS-eenheden. Deze laatsten dienden er alles aan te doen om massale en spontane deserties binnen hun eigen troepen ten allen tijde tegen te gaan.

Ondanks dat het weinig waarschijnlijk is dat de geallieerden over de samenstelling van de nog verdedigende Duitsers in het noorden van Gent op de hoogte waren, wordt de opdracht gegeven de bevrijding van dit gedeelte van Gent over te dragen aan de 1e Poolse Pantserdivisie van Generaal Stanislas Maczek.

De Poolse eenheden die de zone zouden dienen te ontzetten waren de volgende eenheden:

  • de 3e Infanteriebrigade
  • het 2e Regiment gemotoriseerde artillerie
  • 2 Escadrons van het 1e Anti-tankregiment
  • 1 peloton van de 10e Comp Genie
  • 11e Compagnie van de medische dienst
  • 2 Batterijen van het 1e Regiment licht luchtafweergeschut

Maandag 11 september 1944

Rond 11u30 vindt er een beschieting plaats doormiddel van 12 Typhoon jachtvliegtuigen van de Duitsers in de omgeving van de Groenestaakstraat en de Botestraat. Deze zone wordt aanzien als het zenuwcentrum van de Duitse verdediging van het noorden van Gent.

Het kruispunt van de Groenestaakstraat met het restaurant De Groene Staak. Links is een foto anno 1903 (Foto: Collectie G. Devriese) - Rechts: Hetzelfde kruispunt anno 2018.

Deze worden aangevallen met raketten en kanonnen aanwezig op deze vliegtuigen. Toch zullen de Duitsers 1 van deze Typhoons uit de lucht weten te halen. Hij stort neer achter het voetbalplein ter hoogte van de Nekkersputstraat.

Rond 13u komen de eerste Britse troepen aan ten zuiden van de Brugse Vaart in het centrum van Mariakerke. Men bereidt van hieruit steun voor voor de verdere bevrijding van Mariakerke en Wondelgem aan de overzijde van het kanaal. Daar is nog altijd zware Duitse weerstand.

Poolse tanks op Mariakerkeplein (Collectie G. Fortie)

Deze eenheden bestonden uit een aantal Britse tanks en een aantal gemotoriseerde eenheden. Wanneer deze tankeenheden hun eerste salvo's lossen op de Duitse troepen aan de overzijde worden zij al vrij snel zelf zwaar onder vuur genomen. Al vrij snel sneuvelt een eerste Britse soldaat in een mitrailleurpost naar de overzijde van het kanaal gericht.

Ongeveer rond ditzelfde tijdstip nemen de Poolse eenheden hun kantonnement in ter hoogte van het centrum van Gent waar ze de op dat moment aanwezige Britse troepen vervangen. Het 9e Bataljon van de 3e Infanteriebrigade neemt stelling aan de lijn gevormd door Westerbegraafplaats, de Grensstraat en de Maisstraat. Zij krijgen steun van een eskadron van het 1e anti-tankregiment en 2 secties van de 10e Compagnie Genie omdat men vreest voor landmijnen in de regio van de wijk Kolegem te Mariakerke. Hun 8e Bataljon bezet de aangrenzende zone tussen de Maisstraat, de Buitensingel en de Wiedauwkaai. Aan de zuidkant van de Brugse Vaart en in het centrum van Mariakerke ligt een verkenningspeloton en een sectie mortieren. Hun 7e Bataljon bezet het stadscentrum en de grote hoofdwegen naar Gent toe.

Al vrij snel komen de voorste stellingen van het 9e Bataljon onder vrij hevig Duits mortier en artillerievuur te liggen.

Rond 17u wordt een motorrijder van de Duitse Gestapo gevangen genomen. Deze deed dienst als artilleriewaarnemer en speelde systematisch de posities van de geallieerde troepen door aan de Duitse artillerie. De vangst moet nuttig zijn geweest want na zijn gevangenneming, minderde het vuren en de accuraatheid van de Duitse artillerie aanzienlijk.

Dinsdag 12 september 1944

In de ochtend wordt aan het 8e en 9e Bataljon van de 3e Infanteriebrigade de opdracht gegeven het gebied tussen de spoorweg (zuidoostelijk van wijk Kolegem) en de nabijgelegen Lieve te verkennen en te zuiveren van eventuele Duitse aanwezigheid. Daarna zou worden doorgetrokken op de sterk verdedigde lijn rond de Groenstaakstraat (Mariakerke) en Botestraat (Wondelgem) om zo ook alweer gans Mariakerke in handen te krijgen.

Bij de eerste zuiveringen ten zuiden van Kolegem, trekken de Duitsers vrij vlot terug op de stellingen rond de Groenestaakstraat en de Botestraat. Ook de Poolse troepen wisten dat die regio sterk verdedigd was en moeilijk te bevechten zou zijn omdat hij volledig ingesloten zat tussen huizen en kasteeldomeinen. Daarnaast waren er hier en daar zelfs mijnenvelden en versperringen aangelegd. Doe daar nog eens de bunkers bij die vooral werden gebouwd rond de Groenestaakstraat en de Botestraat, en je krijgt een lastige terreinsituatie om gezuiverd te krijgen. Er wordt geïnformeerd om rond 16u opnieuw luchtsteun te kunnen verkrijgen door middel van Typhoon jachtvliegtuigen.

De aanwezige geallieerde troepen trekken zich veiligheidshalve opnieuw terug tot achter de spoorlijn om niet het risico te lopen zelfs onder geallieerd vuur te komen liggen. Op de eigen stellingen worden vaak zwarte doeken bevestigd met daarop oranje cirkels opdat de geallieerde jagers zouden zien dat het om bevriende stellingen gaat.

De Duitsers bemerken echter direct het terugtrekken en bezetten zo goed als direct het door de geallieerden opnieuw verlaten terrein.

Rond 12u wordt een voorpost aan de spoorwegovergang met de Eeklostraat al opnieuw door Duitsers bedreigd. De Duitse aanvallers kunnen afgehouden worden met geallieerd mortiervuur. De 1e Compagnie was al sterk verzwakt uit de gevechten van de dag voordien te Aalter. Toch weten ze stand te houden en zelfs enkele Duitsers gevangen te nemen.

Rond 14u proberen verzetsleden in de Eeklostraat hun posities rond een door hen bezette villa binnen voor de rest door Duitsers bezet gebied te versterken.

De villa waarvan sprake lag op de linker kant van de Eeklostraat juist voorbij de Mazestraat, komende van de richting van de Westerbegraafplaats.

Wanneer een aantal bijkomende verzetsleden deze proberen te bereiken, worden ze getroffen door Duits mortiervuur. Hierbij valt al meteen één dode en een zwaar gewonde waardoor zij niets anders kunnen doen dan de respectievelijke villa zelf ook te proberen bereiken wat uiteindelijk lukt. De verzetsleden worden als snel in de villa belaagd door een 70 tal Duitse soldaten. Het merendeel van de toen reeds aanwezige verzetsleden weet uit de villa te ontkomen maar 6 man blijft samen met de eerder gewonde verzetsman achter omdat ze de gewonde nooit gaan kunnen meenemen om teruggetrokken te geraken tot in de Poolse linies. Ze verdedigen deze met succes met hand en tand tegen de naderende Duitsers. Aan Duitse kant valt menige dode te betreuren. De mannen weten allen stand te houden in de villa tot ze uiteindelijk door de verzetscommandant met hulp van een Brenn-carrier tank uit de villa ontzet kunnen worden.

Rond 17u verlaten de laatste verzetsleden de villa.

In de late namiddag weet de 1e Compagnie samen met enkele Sherman-tanks van het 2e Eskadron van de 24e Uhlanen het eerder verloren terrein te heroveren. De Duitsers blijven ondanks nieuwe luchtaanvallen die verschoven werden naar 18u30 hun stellingen op de Groenestaakstraat en de Botestraat te behouden en te verdedigen. In feite is de situatie tegen de avond van de 12e september dezelfde als deze waarmee deze dag werd gestart.

Woensdag 13 september 1944

Om 10u30 worden de nieuwe aanvalsplannen bekend gemaakt.

  • Het 9e Bataljon van de 3e Infanteriebrigade (ook de Jagers van Vlaanderen genoemd) zal vanaf de spoorlijn ter hoogte van de Westerbegraafplaats aanvallen richting Botestraat (Wondelgem). De Royal Headquarters of the 24th Uhlanen volgen hen op de voet als versterking.
  • Het 8e Bataljon van de 3e Infanteriebrigade (ook de Bloody Shirts genoemd) zal samen met het 3e Eskadron Uhlanen vanaf de spoorlijn aan de Wondelgemse Meersen doorstoten tot het kruispunt de Vierweegse op de scheiding van Mariakerke en Wondelgem (dit is allicht het kruispunt van Groenestaakstraat en Eeklostraat)

Kort gezegd was het de bedoeling dat het 9e Bataljon Mariakerke heroverde en het 8e Bataljon Wondelgem.

De aanval start rond 14u en tegen 16u30 zijn de Duitsers al grotendeels teruggetrokken tot achter het huidige kanaal de Lieve (Noordelijk van Wondelgem) waar ze wel alle nog bestaande brugjes lieten springen.

Poolse troepen trekken op langs de Eeklostraat richting Groenestaakstraat begeleid met tanksteun (Foto: Collectie Bletek)

Tegen 21u kunnen de begeleidende Shermantanks terugtrekken en is het terrein volledig heroverd.

Tijdens de nacht worden de eerder Duitse stellingen ter hoogte van de Groenestaak en de Botestraat die ondertussen bezet waren door het 9e Bataljon beschoten met zware artillerie. Gelukkig kunnen zij nu zelf van de Duitse bunkers gebruik maken om zich te beschutten.

Geallieerde patrouilles melden dat de Duitsers zich ondertussen sterk aan het ingraven zijn achter het kanaaltje De Lieve. Een aantal gevangen genomen Poolse soldaten die eerder verplicht meevochten met de Duitsers keren van zijde en vechten ondertussen mee tegen de Duitse eenheden waar ze eerder zelf deel van uitmaakten.

Vanaf 1u zouden de Duitsers ook hergroeperen en de stellingen achter de Lieve verlaten. Dit zou nog samengaan met een Poolse artillieriebeschieting waarbij nog heel wat Duitsers zouden sneuvelen.

Dit was dan ook meteen in grote lijnen het einde van de gevechten om Mariakerke en Wondelgem bij de bevrijding van Gent.

Gebruikte externe bronnen

  • Buskruit en Sauerkraut - Materiele oorlogsbronnen in Gent - Georges Antheunis en Marie Christine Lalemant - p103.
  • Gent - September 1944 - J.P. Marchal
  • Informatie doorgekregen via Mr Jos De Baets - Mariakerke